ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ο Α´Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-1918) υπήρξε ο πιο αιματηρός που γνώρισε μέχρι τότε η ανθρωπότητα. Από τη μία πλευρά ήταν τα κράτη της Αντάντ («Entente»: «Εγκάρδια Συνεννόηση»), συμμαχία που αρχικά αποτελoύνταν από τις τρεις μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και τη Ρωσία -και στην οποία αργότερα προσχώρησαν η Ιταλία, οι ΗΠΑ, η Ελλάδα, κ.ά.-, και από την άλλη οι Κεντρικές Αυτοκρατορίες, η συμμαχία της Γερμανίας του Β´Ράιχ με την Αυστρο-Ουγγαρία, την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τη Βουλγαρία.
Μετά την επικράτηση της Οκτωβριανής Επανάστασης, το 1917, η Ρωσία αποχώρησε από την Αντάντ, κάτι που φάνηκε να δίνει τη νίκη στη Γερμανία και τους συμμάχους της σ’ έναν πόλεμο που διαρκούσε για πάνω από τρία χρόνια και είχε μέχρι τότε αμφίρροπο αποτέλεσμα. Όμως, το 1918, η Γερμανία υπέστη σημαντικές ήττες στο Δυτικό Μέτωπο, κυρίως εξαιτίας της ε-μπλοκής ισχυρών στρατιωτικών δυνάμεων των ΗΠΑ στην Ευρώπη. Παράλληλα, και οι εξαντλημένοι σύμμαχοι των Γερμανών άρχισαν να καταρρέουν και να παραδίδονται ο ένας μετά τον άλλον, με πρώτη τη Βουλγαρία στις 30 Σεπτεμβρίου 1918. Ένα μήνα αργότερα, με την ανακωχή του Μούδρου, και η Οθωμανική Αυτοκρατορία αναγνώριζε τη στρατιωτική της ήττα. Στη συνέχεια, η Αυστρο-Ουγγαρία υπέγραψε ανακωχή με την Αντάντ και τελευταία η ίδια η Γερμανία, στις 11 Νοεμβρίου 1918. Έτσι, η ειρήνη επέστρεψε στην Ευρώπη μετά από έναν πόλεμο που διήρκησε για πάνω από τέσσερα χρόνια και στοίχισε τη ζωή σε 17.000.000 στρατιώτες και πολίτες, καθώς και την υγεία μερικών δεκάδων εκατομμυρίων άλλων. Μία ολόκληρη γενιά είχε χαθεί στα χαρακώματα του πολέμου.
Προκειμένου να αποκατασταθεί η ειρήνη μετά τη σύναψη ανακωχής, συνήθως τα εμπλεκόμενα μέρη υπογράφουν συνθήκη (ειρήνης), και από αυτές που έβαλαν τέλος στον Α´Παγκόσμιο Πόλεμο θα μας απασχολήσουν εδώ οι συνθήκες των Βερσαλλιών, των Σεβρών και της Λωζάνης. Η πρώτη υπήρξε η πιο σημαντική και υπογράφηκε μεταξύ των νικητών συμμάχων και της πρώτης δημοκρατικής κυβέρνησης (της «Βαϊμάρης») της Γερμανίας, που συγκροτήθηκε μετά την έξωση του Κάιζερ και τη γερμανική παράδοση. Υπογράφηκε στις 28 Ιουνίου 1919, στην «Αίθουσα των Καθρεπτών» των Βερσαλλιών. Οι όροι της συνθήκης ήταν εξοντωτικοί για τη Γερμανία και στόχευαν να μην αποκτήσει ποτέ πια στο μέλλον οικονομική και στρατιωτική ευρωστία ώστε να μην απειλήσει ξανά την ασφάλεια της Ευρώπης. Μάλιστα, με το άρθρο 231 «Περί Ενοχής», που καταλόγιζε την αποκλειστική ευθύνη για τον πόλεμο στη Γερμανία, οι Σύμμαχοι αποκτούσαν το ηθικό πλεονέκτημα να της επιβάλλουν βαρύτατες πολεμικές επανορθώσεις και να απαιτήσουν την ουσιαστική αποστρατικοποίησή της. Έτσι, το γερμανικό πολεμικό ναυτικό περιορίστηκε σε 10.000 άνδρες, και δεν είχε υποβρύχια και μεγάλα πολεμικά σκάφη, η πολεμική αεροπορία της καταργήθηκε, και ο γερμανικός στρατός θα αριθμούσε μόλις 100.000 άνδρες με αποκλειστικό καθήκον τη διασφάλιση της τάξης στο εσωτερικό της χώρας. Ήταν ακριβώς αυτή η δύναμη που κατέπνιξε τις διάφορες κουμουνιστικές επαναστάσεις σε μεγάλες πόλεις της Γερμανίας, και πολλοί άνδρες της υπήρξαν πρωτεργάτες του Ναζιστικού κόμματος. Με την επιβολή των πολεμικών επανορθώσεων, οι Σύμμαχοι επέβαλαν οικονομικό έλεγχο στη Γερμανία και έθεσαν στη διάθεσή τους τις βαριές βιομηχανίες της στην περιοχή της Ρηνανίας. Επιπλέον, η χώρα έχασε όλες τις αποκίες της, και περίπου το 13% του εθνικού της εδάφους που προσαρτήθηκε στη Γαλλία, ή σε νέες χώρες που δημιουργήθηκαν στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (Πολωνία, Τσεχοσλοβακία κ.ά.). Μαζί με τα εδάφη αυτά, περίπου 7.000.000 Γερμανοί έγιναν πολίτες ξένων χωρών.
Το αρχαίο ρητό «ουαί της ηττημένοις» είχε την πλήρη εφαρμογή του όσον αφορά τη Γερμανία και τη Συνθήκη των Βερσαλλιών. Έτσι, ήδη από το 1919 ναρκοθετήθηκε η εύθραυστη ειρήνη, κάτι που αντελήφθη ο Γάλλος Στρατάρχης και νικητής του Α´´Παγκοσμίου Πολέμου, Φέρντιναντ Φος, αλλά όχι και οι συμπατριώτες πολιτικοί του που επέβαλλαν τους όρους της στους Γερμανούς. Ο Φος δήλωσε ότι οι Βερσαλλίες δεν ήταν συνθήκη ειρήνης, παρά μόνο μια εικοσαετή ανακωχή, μία προφητεία που εκπληρώθηκε πλήρως το 1939 -μια δεκαετία μετά τον θάνατό του- με την έκρηξη του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου. Όμως, η Συνθήκη των Βερσαλλιών ήταν ήδη τότε νεκρό γράμμα, αφού από το 1935 ο Χίτλερ είχε αρχίσει να παραβιάζει βασικούς όρους της, δίχως να υπάρξει κάποια σοβαρή αντίδραση από τις δυτικές δημοκρατίες που την είχαν υπογράψει. Μάλιστα, η άνοδος των Ναζί στην εξουσία, στη Γερμανία, οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στην αδιάλλακτη στάση του Χίτλερ για την κατάργηση της Συνθήκης των Βερσαλλιών.
Τα κράτη της Αντάντ όχι μόνο δεν μπόρεσαν να εμποδίσουν τη Γερμανία να απειλήσει ξανά την παγκόσμια ειρήνη, αλλά απέτυχαν και στην προσπάθειά τους να φτιάξουν έναν διακρατικό οργανισμό που θα διασφάλιζε την ειρηνική επίλυση των διαφορών μεταξύ των χωρών. Η «Κοινωνία των Εθνών» υποτίθεται ότι θα αναλάμβανε τον ρόλο αυτόν, αλλά οι Μεγάλες Δυνάμεις από την αρχή υπονόμευσαν τον πολυεθνικό αυτό οργανισμό όποτε θίγονταν τα συμφέροντά τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ΗΠΑ δεν έγιναν καν μέλος της «Κοινωνίας των Εθνών», παρόλο που αυτή υπήρξε ιδέα του Προέδρου τους, Ουίλσον. Το 1939 ο οργανισμός αυτός ήταν εξίσου νεκρός με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών που τον είχε προβλέψει.

Η συνθήκη ειρήνης μεταξύ των Συμμάχων και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπεγράφη ένα χρόνο μετά από εκείνη με τη Γερμανία, στις 10 Αυγούστου 1920, στη γαλλική πόλη Σεβρ (S`evres). Με βάση αυτήν, οι Τούρκοι παραχωρούσαν μεγάλα τμήματα της αυτοκρατορίας τους κυρίως στη Βρετανία και τη Γαλλία που θα τα διαχειρίζονταν ως προτεκτοράτα. Η Συνθήκη των Σεβρών έφερνε την Ελλάδα πολύ κοντά στην πραγμάτωση του οράματος της «Μεγάλης Ιδέας», καθώς γινόταν κράτος «των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών», με την ανάληψη της προσωρινής διοίκησης της ευρύτερης περιοχής της Σμύρνης, και την προοπτική της μελλοντικής προσάρτησής της. Επίσης, η Τουρκία παραχωρούσε στην Ελλάδα την Ανατολική Θράκη, την Ίμβρο και την Τένεδο. Δυστυχώς, η Μικρασιατική Καταστροφή έβαλε ταφόπλακα στη Συνθήκη των Σεβρών. Όμως, ήδη από τα πρώτα της βήματα η συνθήκη αυτή ήταν θνησογενής, αφού δεν επικυρώθηκε από τα κοινοβούλια των Συμμάχων, ούτε καν της Ελλάδας! Επιπλέον, η Γαλλία και η Ιταλία το 1920 υπέγραψαν σημαντικές πολιτικές και οικονομικές συμφωνίες με την εθνικιστική κυβέρνηση του Κεμάλ στην Άγκυρα, υπονομεύοντας με τον τρόπο αυτόν τη Συνθήκη των Σεβρών.
Η ελληνική ήττα στη Μικρά Ασία οδήγησε στην ανακωχή των Μουδανιών στις 11 Οκτωβρίου 1922. Ένα μήνα αργότερα, στις 21 Νοεμβρίου 1922, συνεκλήθη στη Λωζάνη συνδιάσκεψη ειρήνης μεταξύ της Αντάντ και της Τουρκίας. Η συνδιάσκεψη είχε αποστολή να αναθεωρήσει τη Συνθήκη των Σεβρών, και έτσι τυπικά εντάσσεται στο πλαίσιο των διπλωματικών ενεργειών για την επίτευξη ειρήνης μετά το τέλος του Α´ Παγκοσμίου Πολέμου. Όμως, τα δεδομένα είχαν αλλάξει άρδην σε σχέση με τη Συνθήκη των Σεβρών. Τώρα στη θέση της οθωμανικής κυβέρνησης βρισκόταν ο Κεμάλ. Η Μικρασιατική Καταστροφή και η προσέγγιση του Κεμάλ με μεγάλες δυνάμεις, όπως η Γαλλία και η Ιταλία -αλλά και η Σοβιετική Ένωση-, είχαν επιφέρει σημαντικές αλλαγές στις σχέσεις της Τουρκίας με τις περισσότερες χώρες της Αντάντ. Η ήττα της στον Α´ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε σαν αποτέλεσμα να διαλυθεί η αυτοκρατορία της στην Εγγύς και τη Μέση Ανατολή. Αυτό υπήρξε αμετάκλητο, αλλά με τη νέα συνθήκη ειρήνης η Τουρκία επιζητούσε να διασφαλίσει την κυριαρχία της σε ολόκληρη τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη, που είχε απωλέσει μετά την ήττα στον Α´Παγκόσμιο Πόλεμο. Επίσης, η νέα Τουρκία υπό τον Κεμάλ έδινε μεγάλες ευκαιρίες οικονομικής εκμετάλλευσης από ξένες εταιρείες. Ακόμη και οι Βρετανοί, οι μόνοι από τους πάλαι ποτέ Συμμάχους που παρέμειναν αντίπαλοι του Κεμάλ το 1922 -ήθελαν να διατηρήσουν τον έλεγχο των Στενών-, δεν μπορούσαν να μη ενδιαφερθούν για τις επιχειρηματικές προοπτικές που διανοίγονταν για τις εταιρείες τους στην Τουρκία. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι την περίοδο που πραγματοποιούνταν οι εργασίες της διασκέψεως στη Λωζάνη, στο παρασκήνιο η κυβέρνηση του Κεμάλ διαπραγματευόταν συμφωνίες με αγγλο-αμερι ανικές εταιρείες για την εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου της Τουρκίας και την κατασκευή μεγάλων δημοσίων έργων. Οι συμφωνίες αυτές επικυρώθηκαν από την Τουρκική Εθνοσυνέλευση δύο μόλις εβδομάδες πριν από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης. Η Μικρασιατική Καταστροφή και οι οικονομικές συμφωνίες του Κεμάλ με τις Μεγάλες Δυνάμεις συνέβαλαν ώστε ο Ισμέτ Ινονού, ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, να εμφανίζει στη Λωζάνη τη χώρα του ως νικήτρια και την Ελλάδα ως ηττημένη.
Η Συνθήκη της Λωζάνης τελικά υπογράφηκε στις 24 Ιουλίου 1923 και καθόρισε τα σύνορα της Τουρκίας με την Ελλάδα, αλλά και με τις νέες χώρες της Μέσης Ανατολής. Παρά το γεγονός ότι στον ένα σχεδόν αιώνα ζωής της οι Τούρκοι έχουν παραβιάσει πολλά άρθρα της, και ειδικά εκείνα που αφορούν την Κύπρο, τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου κ.ά., η Συνθήκη της Λωζάνης παραμένει η μόνη από τις συνθήκες ειρήνης μετά τη λήξη του Α´Παγκοσμίου Πολέμου που ισχύει ακόμη και σήμερα.

Δρ. Κωνσταντίνος Λαγός
Ιστορικός ερευνητής, συγγραφέας

Η ΜΕΓΑΛΗ ΙΔΕΑ - Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ
ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ - ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ
Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΔΟΣΙΑ

Το να μελετήσει κάποιος μια Συνθήκη είναι το ευκολότερο πράγμα, αλλά, ταυτοχρόνως, και το πλέον ανώφελο, αν προηγουμένως δεν έχει αποκτήσει βαθιά γνώση του κάτω από ποιες συνθήκες προέκυψε η Συνθήκη, ποιες τραγικές συνθήκες την επέβαλαν.
Τίθεται, δηλαδή, ως πρώτη προϋπόθεση, η κατανόηση και συνειδητοποίηση των ιστορικών γεγονότων και συγκυριών, καταγεγραμμένων (όσων απλαστογράφητων) και αγράφων, που οδήγησαν στην επιβολή όχι μιας αναγκαίας αλλά μιας καταναγκαστικής “Ειρήνης”.
Οι γραμμές μιας συνθήκης συχνά κρύβουν τόσο φονικό μένος και άκρα επιθετικότητα, που ένα πεδίο μάχης υστερεί...
Κινδυνεύει να θεωρηθεί παιδαριώδης φιλολογία και μόνον η απλή αναφορά στην επίδραση της ηθικής, του δικαίου, της αρετής και των ανθρώπινων αξιών κατά τις πολύπλοκες διεργασίες που οικοδομούν μια νέα Συνθήκη.
Ερήμην και αυτής, ακόμη, της στοιχειώδους λογικής, μακράν κάθε συνειδησιακού φραγμού και πέραν κάθε έννοιας δικαίου, τα συμφέροντα υπαγορεύουν τον νόμο του ισχυροτέρου.
Με αυτές τις βαριές σκέψεις συντροφευόμενοι και τα ανάλογα συναισθήματα, γυρίζουμε το πρώτο φύλλο της Συνθήκης της Λωζάνης.
Είναι δύσκολη και επώδυνη πολύ η ιστορική προσέγγιση της Συνθήκης της Λωζάνης, γιατί το μελάνι μπορεί να ξεθώριασε εκατό χρόνια μετά την υπογραφή της, αλλά το χαρτί, όπου είναι γραμμένη, είναι ακόμα νωπό από το αθώο αίμα των Ελλήνων στο άγριο φονικό ξεκλήρισμα της Μικρασίας. Αίμα που χύθηκε όχι μετά από μια ολέθρια ήττα του Ελληνικού Στρατού κι έναν ατυχή πόλεμο, αλλά ύστερα από μια αναίσχυντη προδοσία κι έναν αισχρότατο εμπαιγμό των Μεγάλων Δυνάμεων, “φίλων και συμμάχων” της Αντάντ, σε βάρος της Ελλάδας, που εκατό χρόνια μετά την παλιγγενεσία, την εθνική ανάσταση του 1821, έβρισκε τον δρόμο της προς το μεγαλείο.
Είχαν προτρέψει την Ελλάδα στη μικρασιατική εκστρατεία, η οποία αποδείχτηκε, τελικά, μια θανάσιμη παγίδα στημένη από τους ίδιους.

Καμάρι είναι και ντροπή, μα τούτη είν’ η αλήθεια! Οι Έλληνες δεν ηττώνται. Ή διχάζονται. Ή προδίδονται.

Η “ΕΓΚΑΡΔΙΑ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗ” - Η ΜΟΙΡΑΣΙΑ
ΤΩΝ ΑΡΠΑΚΤΙΚΩΝ - ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΤΗΣ ΜΟΣΟΥΛΗΣ
ΑΙΜΑ ΑΝΤΙ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ

Είναι πολλές και ποικίλες οι πτυχές αυτής της ιστορίας. Αμέτρητες οι σελίδες που γράφτηκαν κι άλλες τόσες που περιμένουν να γραφούν.
Ας αρκεστούμε επιγραμματικά σε ορισμένα χαρακτηριστικά γεγονότα και σκέψεις που θα μας οδηγήσουν στην καλύτερη κατανόηση της Συνθήκης και, πρωτίστως, στα αληθινά αίτια που έκαναν αναγκαία την ύπαρξή της...
Τι είναι το διπλωματικό έγγραφο νούμερο 63;



Στο πλαίσιο ενός πληροφοριακού οδηγού, που είχε καταρτιστεί για την ενημέρωση των Βρετανών διπλωματών που συμμετείχαν στις επτάμηνες θυελλώδεις διαβουλεύσεις της Συνθήκης της Λωζάνης, υπήρχε και το περίφημο “έγγραφο 63”. Αυτό αφορούσε μια παλαιότερη έκθεση όπου, μεταξύ άλλων, αναφέρονταν λακωνικά τα εξής:
«Γερμανός εμπειρογνώμονας που επισκέφθηκε τις πετρελαιοφόρες περιοχές της Μοσούλης και της Βαγδάτης, βεβαιώνει ότι, από πλευράς κοιτασμάτων, είναι από τις πλουσιότερες και σημαντικότερες του κόσμου».
Οι λιγοστές αυτές γραμμές ήταν αρκετές για να σηματοδοτήσουν αναπάντεχες και αλυσιδωτές γεωπολιτικές ανατροπές. Αυτό ήταν και το “κοινό μυστικό” των Μεγάλων Δυνάμεων που αποφάσισαν τον διαμελισμό της Τουρκίας. Αυτή ήταν και η αιτία που η Ελλάδα προδόθηκε κατάφορα από τους ίδιους τους συμμάχους της, “εγγυητές αναμφισβήτητους” των κυριαρχικών δικαιωμάτων της στη Μικρά Ασία... Η Ελλάδα, από της δόξας την υψηλότερη κορυφή, οδηγήθηκε στο θυσιαστήριο...
Αίμα ελληνικό αντί αραβικού πετρελαίου!
Έχουμε το προνόμιο και αυτής της ιστορικής πρωτιάς.
Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία, Η.Π.Α., Ρωσία εξαπολύονται σε έναν αγώνα δρόμου και τρόμου, για να αρπάξουν από τη διαμελιζόμενη Οθωμανική Αυτοκρατορία, με οποιοδήποτε τίμημα, τα “φιλέτα” της Μέσης Ανατολής και της Εγγύς Ανατολής, εξασφαλίζοντας την παρουσία τους στις πετρελαιοπηγές και “πρώτη θέση” στα πόστα του φυσικού πλούτου των περιοχών.
Η έως τώρα γνωστή αποικιοκρατία αναζητά και αποκτά νέα μορφή, πιο ουσιαστική και πιο σκληρή, αποβλέποντας στον έλεγχο του πλούτου μιας περιοχής χωρίς τη στρατιωτική παρουσία και την κατοχή εδαφών.
Η νέα αποικιοκρατική αντίληψη των “ελεύθερων υποτελών” πρωτοκαθιερώνεται στα αποσπώμενα από την Τουρκία εδάφη.


Ο Τζόρτζ Χόρτον, πρόξενος των Η.Π.Α. στη Σμύρνη, σε μια έκθεσή του για την εκτίμηση της καταστάσεως, δεν διστάζει να ομολογήσει ενόχους και ενοχές. Αναφέρει κατά λέξη: «Την εποχή των διαβουλεύσεων στη Λωζάνη, αλλά και μετά την κατάληξή τους στη Συνθήκη, υποστήριζα ευθαρσώς ότι οι αποστολές των Η.Π.Α. στο εξωτερικό έπρεπε να αντιδράσουν σε αυτή την άθλια Συνθήκη παντοιοτρόπως.
Οι συμμετέχοντες στη διάσκεψη της Λωζάνης ενήργησαν με ένα και μοναδικό γνώμονα, που δεν ήταν άλλος απ’ αυτόν που αφορούσε την προστασία των πετρελαϊκών συμφερόντων τους και τίποτα άλλο. Χάριν στα πετρελαϊκά συμφέροντα προέβησαν σε πλήθος παρασκηνιακών ενεργειών.



Ως εκ τούτου, λοιπόν, δηλώνω ανεπιφύλακτα και υποστηρίζω ότι οι εξελίξεις που οδήγησαν στην υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης, καθορίστηκαν από τις βλέψεις και τα συμφέροντα επί των πετρελαίων (της Μοσούλης) και μόνον! Αντικείμενο όλων των διαπραγματεύσεων ήταν τα κοιτάσματα της Μοσούλης και η “κόντρα” για μια θέση σ’ αυτά...».
...Και όλα αυτά πάνω από τα καπνίζοντα ερείπια της Σμύρνης και ολόκληρης της ελληνικής Μικρασίας, για την οποία ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος έγραφε στο υπόμνημά του προς τη Συμμαχία της “Εγκάρδιας Συνεννόησης” (Αντάντ), στις 17 Δεκεμβρίου του 1918: «Κατοικείται από το αγνότερον τμήμα της ελληνικής ψυχής, όπερ καλλίτερον διετήρησαν τον εθνικόν τύπον».
Ακόμη και ο αξιοκατάκριτος Μπενίτο Μουσολίνι, του οποίου η χώρα πρόδωσε με απροκάλυπτα χυδαίο τρόπο την Ελλάδα, αθετώντας συμφωνίες και συνασπισμούς, σχετικά με τη μικρασιατική εκστρατεία, και μάλιστα όχι μία αλλά πολλές φορές, θα ομολογήσει κυνικά στον Έλληνα υπουργό εξωτερικών, στη Ρώμη, ότι οι όροι της Λωζάνης είναι ιδιαίτερα άδικοι για την Ελλάδα. “Τι κρίμα! Λυπάμαι πολύ!”.
Αλλά, πέραν αυτής της κυνικής παραδοχής, πολλοί ηγέτες και μεγάλο μέρος της πολιτικής και στρατιωτικής ελίτ Ευρώπης, Ρωσίας και Η.Π.Α. θα ομολογήσουν, αργά ή γρήγορα, ότι οι αποφάσεις της Λωζάνης ήταν απεχθείς για την Ελλάδα και ταφόπλακα για το μεγαλύτερο και καλύτερο κομμάτι του ελληνισμού.
Το τέλος του Α´Παγκοσμίου Πολέμου βρίσκει την Οθωμανική Αυτοκρατορία, άλλοτε σύμμαχο των ηττημένων κεντρικών αυτοκρατοριών (Γερμανία, Αυστροουγκαρία), να υπογράφει τη Συνθήκη ανακωχής του Μούδρου στη Λήμνο, πάνω στο βρετανικό πολεμικό σκάφος με το ελληνικό όνομα “Αγαμέμνων”.
Οι όροι αυτής της ανακωχής ήταν το προοίμιο της σχεδιαζόμενης αποδόμησης και διαμελισμού τής άλλοτε κραταιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η Αγγλία, μετά τον εκτοπισμό από το προσκήνιο της άλλοτε πανίσχυρης Γερμανίας, αποκτά το σκήπτρο του απόλυτου ρυθμιστή των εξελίξεων, γεγονός που προκαλεί δυσαρέσκεια σε Γαλλία και Ιταλία.
Η Ιταλία εποφθαλμιά τη Μικρά Ασία και αποβιβάζει στρατεύματα στην Αττάλεια. Ενώ, ταυτοχρόνως, έρχεται σε συνεννόηση με τον Κεμάλ και προσφέρει ολόθερμη υποστήριξη στη συγκρότηση και οργάνωση στρατού (οργανώνει τους Τσέτες).
Η Αγγλία και η Γαλλία δυσφορούν από τους “ελιγμούς” της Ιταλίας και ωθούν την Ελλάδα να αποβιβάσει στρατό στη Μικρά Ασία και συγκεκριμένα στη Σμύρνη, υπό την προστασία του αγγλικού στόλου. Οι “σύμμαχοι” επικαλούνται την επιτακτική ανάγκη της τήρησης της τάξης και της προστασίας των χριστιανικών πληθυσμών καθώς και των άλλων μειονοτήτων.
Ο Ελληνικός Στρατός εισέρχεται, επιτέλους, ελευθερωτής στην ελληνική Σμύρνη και σε ολόκληρη την Ιωνία, πραγματοποιώντας ένα μεγάλο εθνικό όνειρο αιώνων.
Ιούνιος 1919… με τις “ευλογίες” των Αγγλογάλλων, η Ιταλία έρχεται σε συμφωνία με την Ελλάδα για “συμπαρουσία” στη Μικρά Ασία, ενώ, ταυτοχρόνως, έρχεται σε μυστική συμφωνία με τον ανερχόμενο Κεμάλ για την παροχή αμέριστης βοήθειας. Και πράγματι… βοηθά μαζί με τους Γάλλους να εδραιωθεί και να αποκτήσει υπολογίσιμη στρατιωτική και πολιτική δύναμη.
Τον Νοέμβριο του 1919, ενώ οι Έλληνες προελαύνουν, οι Αγγλογάλλοι κάνουν στροφή και ορέγονται μόνο τα πετρέλαια στα αποσπώμενα απ’ την Τουρκία εδάφη (Συρία, Μεσοποταμία, Ιορδανία, Παλαιστίνη...), και φυσικά τους ενδιαφέρει επίσης ο έλεγχος των Στενών. Έτσι, αποφασίζουν την αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων από τη Μικρά Ασία, συσχετίζοντας μάλιστα τη στάση τους αυτή με τη νέα στάση των Η.Π.Α. και το περίφημο δόγμα Μονρόε, του λεγόμενου απομονωτισμού.



Έλληνες και Ιταλοί καλούνται να αποσύρουν τις δυνάμεις τους και να αποχωρήσουν από τη Μικρά Ασία.
Η Γαλλία προτείνει να δοθεί στην Ελλάδα ολόκληρη η Θράκη. Αλλά αυτό μάλλον είναι διπλωματικό δόλωμα, δίχως καμία άλλη αξία πλην της παραπλάνησης και της παγίδευσης της ελληνικής πλευράς.
Και η διπλωματική φρενίτιδα συνεχίζεται με τη λαβωμένη Ελλάδα στη δίνη των ραγδαίων, καταιγιστικών εξελίξεων.
Ο Κεμάλ ισχυροποιείται ημέρα με την ημέρα από τις ίδιες τις χώρες που έστρεψαν τον ελληνικό στρατό εναντίον του.
Οι Άγγλοι καταλαμβάνουν την Κωνσταντινούπολη (Μάρτιος 1920).
Οι Έλληνες από τη Θράκη είναι πανέτοιμοι να κάνουν το μεγάλο όνειρο αλήθεια… Να μπουν στην Πόλη!
Η μεγάλη απόφαση παίρνεται! Και ματαιώνεται μόλις μια ώρα πριν την πραγματοποίησή της.



Γάλλοι και Ιταλοί υποστηρίζουν πλέον ανοικτά ως άμεση επιτακτική ανάγκη να γίνουν μεγάλες παραχωρήσεις στους Τούρκους. Έχουν προηγηθεί “μυστικές συμφωνίες” με τις οποίες οι φίλοι σύμμαχοι εξασφαλίζουν ασύλληπτες οικονομικές απολαβές.
Οι Άγγλοι, ωστόσο, από την πλευρά τους, ζητούν την επέμβαση του ελληνικού στρατού στην περιοχή των Δαρδανελίων (Νικομήδεια), γιατί σώματα Τούρκων βρίσκονται διαρκώς πίσω τους...
Το 1920 ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, Μπαλντατζής, αναγκάζεται να “απολογηθεί” προς τη Διεθνή Κοινή Γνώμη με ένα βιβλιάριο-αναφορά, που κυκλοφορεί στην αγγλική γλώσσα. Αφορμή είχαν σταθεί τα κατασκευασμένα προπαγανδιστικά δημοσιεύματα του “συμμαχικού” Τύπου, κυρίως των γαλλικών εφημερίδων, συμπαρασύροντας και μερίδα του ευρωπαϊκού Τύπου. Βασιζόμενοι σε μυθεύματα, έκαναν λόγο για βαναυσότητα του ελληνικού στρατού προς τους Τούρκους, των περιοχών απ’ όπου περνούσαν οι Έλληνες κατά την επέλασή τους.

Χωρίς να αποκλείονται κάποια σπάνια περιστατικά αδικαιολόγητης βίας, που μέσα στη λαίλαπα του πολέμου είναι αναπόφευκτα, αλλά δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση τον κανόνα, οι Έλληνες, σύμφωνα και με τους ξένους διπλωματικούς παρατηρητές, δεν διέπραξαν εγκλήματα. Διεξήγαγαν στρατιωτικές επιχειρήσεις με ό,τι συνεπάγεται αυτό.
Αντιθέτως οι Τούρκοι προέβαιναν με κάθε ευκαιρία σε απερίγραπτες βαρβαρότητες, οι οποίες έχουν καταγραφεί από Έλληνες και ξένους.



Η “αντικειμενικότητα” των Γάλλων δείχνει πολλά για τις διαθέσεις και τις προθέσεις τους έναντι των Ελλήνων και προοιωνίζει δύσκολες στιγμές... που δεν θ’ αργήσουν να ’ρθουν.
Αν θέλετε να δοκιμάσουμε την αξιοπιστία τους, όταν γράφουν για “έκτροπα του Ελληνικού Στρατού”, δεν έχουμε παρά να διαβάσουμε πώς οι ίδιοι οι Γάλλοι βλέπουν και περιγράφουν, δυο χρόνια μετά, την κόλαση της Σμύρνης, τις σφαγές αμάχων χριστιανών, τη φωτιά και το αίμα...
Παραθέτουμε δίπλα απόσπασμα από την εφημερίδα “Καθημερινή”, Κυριακή, 4 Σεπτεμβρίου (1922), πρώτη σελίδα, με τίτλο “Η προσπάθεια”.
Στην Ελλάδα έχουν ξεσπάσει μανιασμένες πολιτικές θύελλες. Η πολιτική ανωμαλία, παρατεταμένη και ανυπέρβλητη, καθώς και ο διχασμός, στην πλέον θανάσιμη μορφή του, φέρουν την αόρατη σφραγίδα των ξένων “συμμαχικών” επιρροών. Τραγικά λάθη διαπράττονται απ’ όλες τις πολιτικές πλευρές. Οι “ξένοι δάκτυλοι” βρίσκουν την τέλεια εφαρμογή σε χέρια ελληνικά, δυστυχώς και η Ελλάδα βγάζει τα μάτια της “μόνη της”.



Τα όποια λάθη μας γίνονται άμεσα εκμεταλλεύσιμα από τους πατρόνες “συμμάχους” μας, που χειραγωγούν τους αιώνιους λυτρωτικούς ιερούς πόθους μας.
«Τα αποτελέσματα των εκλογών του 1920 έδωσαν στη Γαλλία τη δικαιολογία για τη συσσώρευση προφάσεων οξύτητας και δυσαρεσκειών προς την Ελλάδα, και οι διάδοχοι του Ελευθέριου Βενιζέλου, Κυβερνήσεις εις μάτην, προσπαθούσαν να επιτύχουν διπλωματικώς την απαγκίστρωσή μας από τη Μικρά Ασία. Μη επιθυμούντες να υστερήσουν του προκατόχου τους σε ευρύτητα εθνικών βλέψεων και αγωνιώντες για την τύχη των Ελλήνων της Ανατολίας, οι οποίοι θα ήταν αντιμέτωποι με άγρια αντίποινα, δίστασαν να αναλάβουν την ευθύνη της εκκένωσης πριν η αδυναμία μας να επιβάλλουμε λύση διά των όπλων καταστεί εμφανής. Με την ίδια αδυσώπητη των πραγμάτων λογική, με την οποία ο Βενιζέλος οδηγήθηκε στην απόβαση στη Μικρά Ασία, και οι διάδοχοί του δεν μπόρεσαν ελαφρά τη καρδία να την εγκαταλείψουν εγκαίρως. Έτσι η καταστροφή επήλθε συντριπτική και ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας, για τον οποίο είχε γίνει η μεγάλη εξόρμηση, ξεριζώθηκε απ’ άκρη σ’ άκρη και φτάσαμε στη Συνθήκη της Λωζάνης, με την οποία ενταφιάστηκαν οι ασίγαστοι πόθοι του Ελληνισμού και έσβησαν τα όνειρα μιας υψηλής Ιδέας».
Μετά από μια αλληλουχία ιστορικών γεγονότων, τα οποία συνθέτουν το πιο παράδοξο, το πιο αλλοπρόσαλλο μωσαϊκό της Ιστορίας, μέσα σε μια υστερία συγκρούσεων, ακατανόητων στρατιωτικών και ακατονόμαστων πολιτικών ενεργειών κι ενώ διαμορφώνεται μια εκτός ελέγχου κατάσταση ασυνεννοησίας, η μόνη φωτεινή εξαίρεση των ιστορικών στιγμών είναι η τίμια εκστρατεία των Ελλήνων στη Μικρά Ασία, μια δίκαιη, λυτρωτική, πατριωτική ενέργεια που διόρθωνε επιτέλους μια μεγάλη ανορθογραφία της Ιστορίας στην κοιτίδα του πολιτισμού.
Μετά από πολλές και επίπονες διαπραγματεύσεις, φανερές και μυστικές, υπογράφτηκαν “αι διακανονίσασαι τα εν τη Ανατολή πράγματα” συνθήκες του Νεϊγύ (27 Νοεμβρίου 1919) και Σεβρών (10 Αυγούστου 1920) οι οποίες αναδείκνυαν “Την Ελλάδα των πέντε θαλασσών και των δύο ηπείρων!”.
Δυστυχώς, όμως, το όνειρο δεν κράτησε για πολύ. Το ξύπνημα ήταν σκληρό και βίαιο. Οι συνθήκες αυτές δεν θα ισχύσουν ποτέ.



Το χάσμα μεταξύ των “συμμαχικών” Μεγάλων Δυνάμεων γίνεται αβυσσαλαίο. Οι Αγγλογάλλοι είναι σε αναβρασμό για την εξασφάλιση οικονομικών ανταλλαγμάτων εκεί όπου δεν είχαν επιβληθεί στρατιωτικά, στα πλούσια σε φυσικούς πόρους νεότευκτα προτεκτοράτα της Μέσης Ανατολής και της Εγγύς Ανατολής. Οι συσχετισμοί των “αδυναμιών” είναι ισχυρότεροι από τους συσχετισμούς των δυνάμεων...
Η Ελλάδα στάλθηκε στη Μικρά Ασία από τους “συμμάχους” της με τις μεγαλύτερες εγγυήσεις και τις καλύτερες υποσχέσεις. Και εγκαταλείφθηκε, όχι μόνο υπό τα αδιάφορα βλέμματά τους αλλά και, πολύ χειρότερα, υπό τις συνομωτικές, άνομες σκοτεινές και υπόγειες διεργασίες σε βάρος της.
Η Αγγλία, η Γαλλία, η Ιταλία, σ’ ένα μεγάλο βαθμό και οι Η.Π.Α., υπό τη στενή και στυγνή υπαγόρευση των συμφερόντων τους, και μόνο, υιοθετούν ξαφνικά μια ερμαφρόδιτη πολιτική τής δήθεν “ουδετερότητας” απέναντι σε Ελλάδα και Τουρκία. Στάση που θα γραφτεί με τα μελανότερα γράμματα στα παγκόσμια χρονικά, ως η αισχίστη προδοσία και θα αποτελεί ανά τους αιώνες μνημείο ντροπής για τα έθνη.
Η οικονομική βοήθεια μέσω δανείων, που υποσχέθηκαν Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία και Η.Π.Α. προς την Ελλάδα, για να αντέξει το οικονομικό βάρος της εκστρατείας και των πολεμικών αναμετρήσεων με την Τουρκία, διακόπτεται και η χώρα βουλιάζει σε οικονομικά και κοινωνικά αδιέξοδα.
Όσο για τη Γαλλία και την Ιταλία, αποχωρίζονται κάθε πρόσχημα και υποστηρίζουν ανοιχτά πλέον την Τουρκία στον πόλεμο της Μικράς Ασίας, ξεχνώντας ότι μαζί με την Αγγλία, αυτές οι ίδιες χώρες ήταν που ώθησαν την Ελλάδα να εκστρατεύσει, εγγυόμενες μάλιστα την οικονομική και στρατιωτική υποστήριξή της.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η καταστροφή για την Ελλάδα είναι πλέον ορατή.
Διαβάζουμε στην “Καθημερινή”, στο φύλλο της 7ης Σεπτεμβρίου 1922, άρθρο με τίτλο “Έκκλησις”, τι συμβαίνει υπό τα “ουδέτερα μάτια” των “συμμάχων”:
«Το κύμα του Αιγαίου, κόκκινον από το αίμα των Χριστιανών, εκβράζει κάθε νύκτα εις τα ακτάς της Ελλάδος ράκη ανθρώπων. Εδώ γέροντες, εκεί γυναίκες, αλλού παιδιά, δυστυχισμένα παιδιά χωρίς γονείς, χωρίς στήριγμα φθάνουν αναζητούντα, όχι την ευτυχίαν πλέον την οποίαν εστερήθησαν δια παντός, αλλά ψωμί, το ψωμί της συμφοράς και του πένθους. Κάτω εις την παραλίαν του Πειραιώς, εκεί όπου εκφορτώνουν τα πλοία τον πλούτον της πόλεως και σφύζει η ζωή και κινείται το χρήμα, πεινούν τα ράκη των Χριστιανών. Οικογένειαι ολόκληραι, αι οποίαι αντίκρυσαν κάποτε το υπό των ισχυρών διαλαλούμενον και υπό των ισχυρών υπογεγραμμένον όνειρον της Ελευθερίας και εγνώρισαν την Ελευθερίαν, αιμόφυρτοι και εν μέσω φλογών, στέκουν εκεί αναμένουσαι τι; Τον θάνατον ίσως, ως δεινών απολύτρωσιν.
Αλλ’ εδώ, όσον αν απεστείρωσε του κόσμου την ευτυχίαν η κοινή συμφορά, όσον αν συνέπαθε και ετραυματίσθη και επτώχυνεν η Ελλάς, πρόσφυξ αυτή του διωγμού των μεγάλων, υπάρχει ακόμη μικρόν απόθεμα γαλήνης εις τους μεν, πλούσιον φορτίον ευτυχίας εις τους άλλους όνειδος, είνε καταισχύνη, είνε αμάρτημα κατά της ολίγης αυτής γαλήνης ή της πολλής ευτυχίας μας, την οδύνην των ανθρώπων αυτών αδιαφορία. Πρέπει να προσέλθουν όλοι εις την οδύνην των αρωγοί, πτωχοί και πλούσιοι...»
Στις 10 Ιουλίου 1923, μόλις 13 ημέρες πριν την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης, η τουρκική εθνοσυνέλευση επικύρωσε πανηγυρικά τις τεράστιες εκχωρήσεις προς την Αγγλία, ικανές να της αποφέρουν κέρδη ιλιγγιώδη.
Η Τουρκία παραχωρεί τις φυσικές πηγές πλούτου σε αγγλοαμερικανικά συμφέροντα με συμφωνίες υποτέλειας, αφού η διάρκειά τους φτάνει τα 99 χρόνια.
Στις συναφθείσες “σχέσεις εμπιστοσύνης και συνεργασίας” η αγγλοτουρκική συμφωνία προβλέπει την κατασκευή ενός λιμανιού και σιδηροδρομικών γραμμών μήκους 3.600 χιλιομέτρων, καθώς και την εκμετάλλευση όλων των ορυχείων σε ακτίνα είκοσι χιλιομέτρων εκατέροθεν της γραμμής.



Επίσης, στις συμφωνίες, προβλέπονται και άλλα “πλούσια δώρα” προς τους Άγγλους και τους Αμερικανούς, όπως συμβόλαια εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων για την ανοικοδόμηση και πολλών περισσοτέρων από την εκμετάλλευση των ορυχείων.
Η Τουρκία γνωρίζει το παζάρι καλά. Ξέρει να πουλάει αλλά ξέρει και ν’ αγοράζει. Και αγοράζει πληρώνοντας αδρά, όσο-όσο, την ύπαρξή της ως κράτος, τη ματαίωση του διαμελισμού και της συρρίκνωσής της.
Αγοράζει τη Μικρασία, τη Θράκη, την Πόλη, τα Στενά και, το ακριβότερο όλων, που λαχταράει όσο τίποτα άλλο, ΤΟΝ ΑΦΑΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΑΚΜΑΖΟΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ.
Γιατί, είτε υπό την κυριαρχία είτε χωρίς την κυριαρχία της Τουρκίας, με την παρουσία των Ελλήνων στη Μικρασία είχε αρχίσει να ξεχωρίζει και να σχηματίζεται ένα νέο κράτος-πρότυπο, αυτό της Ιωνίας. Ένα κράτος στολίδι -που δεν άφησε τον Βενιζέλο ασυγκίνητο ως ιδέα- με τη Σμύρνη “νέα Αθήνα” ενός σύγχρονου χρυσού αιώνα.
Η Τουρκία με τις εκχωρήσεις της αγόρασε τον διαμελισμό της Ελλάδος και το θανάσιμο πλήγμα κατά του ελληνισμού, ως αντιστάθμισμα του δικού της, προαποφασισμένου από τις Μεγάλες Δυνάμεις, διαμελισμού στη Μέση και Εγγύς Ανατολή.
Aξίζει να αναφέρουμε ακόμη, στις εκχωρήσεις “εν πνεύματι ισότιμης συνεργασίας”, μόνο το ορυχείο του Αρχανά υπολογίζεται ότι περιείχε μετάλλευμα με υψηλή περιεκτικότητα σε χαλκό, αρκετό να καλύψει τις ανάγκες της Ευρώπης.
Και να σκεφτεί κανείς ότι όλες αυτές οι ιλιγγιώδεις συμφωνίες και τα αστρονομικά ποσά ήταν μόνο το επιδόρπιο, αφού το κυρίως πιάτο αποτελούσαν οι εκχωρούμενες πετρελαιοπηγές της Μοσούλης, του Ερζερούμ και Βαν, που, σύμφωνα με τους υπολογισμούς, περιείχαν 8 δις βαρέλια πετρέλαιο!
Οι Γάλλοι και οι Ιταλοί είχαν προλάβει, αρκετά νωρίτερα, να κλείσουν και αυτοί τεραστίων οικονομικών μεγεθών συμφωνίες με την Τουρκία. Η Γαλλία αναλάμβανε την ανοικοδόμηση και είχε πολλή δουλειά χάρη στον Κεμάλ.
Όσο για τους Ιταλούς, εκτός από τις επιμέρους οικονομικές συμφωνίες, που κάθε άλλο παρά ευκαταφρόνητες είναι, λαμβάνουν και τα Δωδεκάνησα, γενναίοδωρη, πράγματι, αμοιβή για τις μοναδικές υπηρεσίες τους προς τους Τούρκους, που σε κάθε περίπτωση συνοψίζονται στην παραπλάνηση της Ελλάδος και την κατάφορη προδοσία της.
Οι Ιταλοί, επιτελέσαντες το καθήκον τους προς τη Συμμαχία, αποχωρούν από τη Μικρά Ασία αφήνοντας τον τεράστιο στρατιωτικό εξοπλισμό τους στον Κεμάλ.
Όλα πρόδιδαν τι επρόκειτο να συμβεί...

ΠΕΦΤΟΥΝ ΟΙ ΜΑΣΚΕΣ ΤΗΣ ΥΠΟΚΡΙΣΙΑΣ -
ΟΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΡΓΥΡΙΑ - ΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ “ΕΠΙΛΥΕΤΑΙ” -
ΤΟ ΣΤΙΓΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ - ΟΙ ΝΕΕΣ ΣΚΛΑΒΩΜΕΝΕΣ
ΠΑΤΡΙΔΕΣ - ΑΝΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΗ ΑΔΗΦΑΓΙΑ

Επιχειρήσαμε μια πολύ συνοπτική παράθεση των πλέον βασικών γεγονότων, προκειμένου να δώσουμε μια ενδεικτική εικόνα της καταστάσεως όπως αυτή διαμορφώθηκε από την απόβαση της Στρατιάς Αρχιπελάγους του Ελληνικού Στρατού στη Σμύρνη, στις 2 Μαΐου 1919, μέχρι την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης, στις 30 Ιανουαρίου και 24 Ιουλίου 1923.
Ακολουθούμε κάποια ιστορικά ορόσημα, ικανά να μας μεταδώσουν το πνεύμα της εποχής εκείνης, και να δούμε σε αδρές γραμμές πώς διαμορφώθηκε η αδήριτη ανάγκη της Συνθήκης της Λωζάνης.
Και θα έχουμε πετύχει τον στόχο μας με το παραπάνω, όχι αν σας διαφωτίσαμε πλήρως, αφού δεν είναι αυτό το ζητούμενο, αλλά αν προκαλέσαμε στον αναγνώστη αυτών των γραμμών από την απλή περιέργεια μέχρι την εθνική ευαισθησία, προκειμένου να παρακινηθεί σε μια βαθύτερη και ουσιαστικότερη μελέτη της περιόδου εκείνης.
Οι ομοιότητες του τότε με το σήμερα είναι τρομακτικές! Το φάντασμα της Μοσούλης ξύπνησε και πάλι! Κι αν αυτό που κάνει τη διαφορά, κατά τη γνώμη κάποιων αφελών, είναι το ότι τότε τα ατελείωτα καραβάνια των ξεριζωμένων προσφύγων ήταν Έλληνες και οι απελπισμένοι που έπεφταν από τις βάρκες και πνίγονταν στο Αιγαίο τότε ήταν δικοί μας, ενώ σήμερα είναι Σύριοι... Και οι πόλεις που ισοπεδώνονται και μετατρέπονται σε απέραντους τάφους και ερείπια, αυτήν τη φορά δεν είναι ελληνικές, αυτό ούτε πρέπει να μας απελπίζει λιγότερο, ούτε να μας εφησυχάζει.
Τελικά, η περίφημη Συνθήκη της Λωζάνης τι είναι;
Μια Συνθήκη που υπογράφτηκε για να τερματίσει έναν πόλεμο ή μια Συνθήκη που, για να υπάρξει, έπρεπε να “κατασκευαστεί” ένας πόλεμος;
Η Ιστορία, τουλάχιστον μπροστά στη γνώση, είναι ειλικρινής και σαφής.
Η Συνθήκη της Λωζάνης κατέχει μια παγκόσμια, ιστορική πρωτοτυπία στα χρονικά της Διεθνούς διπλωματίας και της γεωπολιτικής, γεωστρατηγικής διαμόρφωσης.
Τερμάτισε έναν “κατά παραγγελίαν” πόλεμο, που στήθηκε για να τη δημιουργήσει. Φαινόμενο, δυστυχώς, όχι μοναδικό αλλά εκ των πλέον κραυγαλέων της Ιστορίας.



Η Ελλάδα με τον Μικρασιατικό Πόλεμο δεν έχασε μόνο ό,τι δικαίως απέκτησε σ’ αυτόν, ελευθερώνοντας αιώνιες ελληνικές πατρίδες, αλλά βρέθηκε η ίδια να διαμελίζεται, χάνοντας ζωτικά μέλη, που δεν μετρούν απλά ως εδάφη, αλλά ήταν έμψυχος, σφίζων από ζωή και φως ανέσπερο, αιώνων, Ελληνισμός!
Χάθηκαν αιώνες ελληνισμού.
Κι αυτό δεν αντισταθμίζεται με εδάφη...
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως τίποτα δεν έγινε παρά τη θέληση των “Συμμάχων”.
Υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία τα οποία ρίχνουν άπλετο φως και στις πλέον σκοτεινές πτυχές της ιστορίας. Η απώλεια της Σμύρνης από τους Έλληνες ας δεχθούμε ότι ήταν εξέλιξη που υπαγορευόταν από τα απρόβλεπτα “παιχνίδια” των Μεγάλων Δυνάμεων. Η καταστροφή, όμως, και η ισοπέδωση της Σμύρνης ήταν ατύχημα; Και ο ξεριζωμός όλων των εκεί Ελλήνων σύμπτωση; Και η γενική καταστροφή, πράξη βαρβαρότητας που φέρει μόνο την υπογραφή των Τούρκων;
Η παθητική στάση των “συμμάχων”, δήθεν στο όνομα της ουδετερότητας, που έβλεπαν ως απλοί θεατές τη βαρβαρότερη ανθρωποσφαγή του αιώνα εμπρός τους, δίχως να τους ενοχλεί τίποτα, ακόμη και αυτή η αποκρουστική οσμή του αίματος, έχει τις βασικές αιτίες της και τη λογική εξήγησή της.



Δεν τους αρκεί η Τουρκία να ανακτήσει τη Μικρασία και τη Σμύρνη.
Η Σμύρνη δεσπόζει ως ένα μεγάλο διεθνές κέντρο και, ταυτοχρόνως, φάρος του ελληνισμού. Το αξιοζήλευτο μεγαλείο της την αναδεικνύει, όπως θα λέγαμε σήμερα, σε “Παρίσι και Ελβετία” της Ανατολής. Το διαμάντι της Ανατολής. Κι αυτό, εκτός από αιτία φθόνου, αποτελεί και μια απειλή. Απειλή στις εμπορικές συναλλαγές, στον οικονομικό ανταγωνισμό, στην πολιτισμική αντινοβολία, στον κομβικό ρόλο, αφού στην Ευρώπη είναι το σμαράγδι της Ανατολής και στην Ανατολή το διαμάντι της Ευρώπης.
Τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα καθώς και οι μελλοντικές περιστάσεις εξυπηρετούνται καλύτερα δίχως τη Σμύρνη των Ελλήνων, δίχως τους Έλληνες της Ιωνίας.
Γιατί η Σμύρνη τούς έκανε να νιώθουν πως απειλούνται. Έπρεπε, λοιπόν, να πέσει στα χέρια των Τούρκων αλλά κατεστραμμένη. Τόσο… που τίποτα να μη τη θυμίζει.
Η Ιστορία θα είναι εδώ, πάντα, για να σιωπά και ν’ αλαλάζει!
Το περίμεναν! Το γνώριζαν! Ήταν βέβαιοι ότι θα συμβεί. Και δεν έκαναν απολύτως τίποτα για να το αποτρέψουν.
Η καταστροφή της Μικρασίας είναι ένα φρικτό έγκλημα των Τούρκων, στο οποίο, όμως, συναίνεσαν “πολλοί”.
Η Ελλάδα, η άμοιρος Ελλάς, για μια ακόμη φορά βρέθηκε εντελώς μόνη απέναντι σ’ ένα κοινό μέτωπο εχθρών και συμμάχων.
Ο Αμερικανός παρατηρητής Α. Ravand, λίγες μόλις εβδομάδες πριν την καταστροφή της Σμύρνης, φωνάζει προς κάθε κατεύθυνση και προειδοποιεί για το επερχόμενο κακό.
Μάταια, όμως.
Τον Μάρτιο του 1922 στην Κωνσταντινούπολη, εκδίδει ένα μικρό βιβλίο-κραυγή αγωνίας, κάτι σαν δημόσια έκκληση, για να προειδοποιήσει τη διεθνή κοινότητα για το τι πρόκειται να συμβεί λίγους μήνες μετά.
Μερικές σελίδες αυτού του βιβλίου με τίτλο “Ιδού - Διατί - Πότε” - “Τι μου είπον εις την Σμύρνη” θέτουμε στην κρίση σας:
«Την 15ην Μαρτίου, οι Υπουργοί επί των Εξωτερικών των Συμμάχων Δυνάμεων, της Γαλλίας, Μεγάλης Βρεττανίας και Ιταλίας, επέδιδον διά των εν Αθήναις διπλωματικών αυτών αντιπροσώπων, το κείμενον των Συμμαχικών προτάσεων της Συνδιασκέψεως των Παρισίων, διά την αποκατάστασιν της ειρήνης εν την Εγγύς Ανατολή. Αι προτάσεις αύται, αίτινες αποτελούσι πλήρη ανατροπήν της Συνθήκης των Σεβρών και ικανοποίησιν των τουρκικών αξιώσεων, συνοψίζονται εν τοις εξής:
Αποκατάστασις του τουρκικού έθνους και της τουρκικής δυνάμεως εις τα εδάφη άτινα δύνανται να θεωρηθώσιν ως ανήκοντα εις την Τουρκίαν μετά της Κωνσταντινουπόλεως της ενδόξου και ιστορικής αυτών Πρωτευούσης.
Εξασφάλισις διά τους Μουσουλμάνους καθεστώτος διατηρούντος την κοσμικήν και θρησκευτικήν εξουσίαν του Σουλτάνου της Τουρκίας.
Παλινόρθωσις επί της Μικράς Ασίας της τουρκικής κυριαρχίας εν συνόλω αυτής.
Απόδοσις απελευθερωθέντος τμήματος της Θράκης εις την Τουρκίαν.
Πλήρης απόδοσις της Κωνσταντινουπόλεως εις τους Τούρκους και υπαγωγή ταύτης υπό την πλήρη εξουσίαν της Κυβερνήσεως του Σουλτάνου.
Είχον την ευτυχίαν να ευρίσκωμαι -όταν αι συμμαχικαί αύται προτάσεις έφθασαν και εγνώσθησαν- εις την Σμύρνην.
Είχον την αμεσότητα να αντιληφθώ αυτοπροσώπως πρώτον την οδυνηράν κατάπληξιν, ακολούθως την αγανάκτησιν και κατόπιν την απόφασιν των Χριστιανών της Σμύρνης και της Μικράς Ασίας όπως υπερασπισθώσι την μετά τόσους μακρούς και αιματηρούς αγώνας ανακτηθείσαν ελευθερίαν των. Αλλά είχον και την ευτυχίαν να παρίσταμαι και εις έκρηξιν των αλληλοδιαδόχων τούτων συναισθημάτων, έκρηξιν καταλήξασαν εις την αμετάκλητον απόφασιν ενός λαού να υπερασπισθή της ελευθερίας του, και αναγράψαντος εν τη σημαία του την λέξιν “ΠΟΤΕ!”
Ομολογώ ότι με εξέπληξεν από της πρώτης στιγμής ο τρόμος του Χριστιανικού πληθυσμού της Σμύρνης διά την περίπτωσιν υπαγωγής της πόλεως εκ νέου υπό την Τουρκικήν κυριαρχίαν, και αι άμεσοι και απόλυτοι αποφάσεις διά την άμυναν του καθεστώτος του δημιουργηθέντος διά των αγώνων του Ελλην. στρατού. Το απόλυτον “ΠΟΤΕ” το οποίον αυθόρμητον εξήλθεν από τα βάθη της λαϊκής Χριστιανικής ψυχής, ως απάντησις εις τας Συμμαχικάς προτάσεις, με ώθησεν εις την έρευναν των αιτίων, έρευναν, τα πορίσματα της οποίας θέτω άνευ και της ελαχίστης διαμορφώσεως προ του πεπολιτισμένου κόσμου.

Τρέμουν και φρικιούν οι Χριστιανικοί πληθυσμοί, επί τη ιδέα ότι είναι δυνατόν να υπαχθούν, εκ νέου, υπό την τουρκικήν κυριαρχίαν. Αλλά διατί;
Διότι, όταν οι Τούρκοι ξαναϋποδουλώνουν...

Κωνσταντινούπολις Μάρτιος 1922».
Στη συνέχεια της γλαφυρής αφήγησής του ο πραγματικά αντικειμενικός διπλωματικός παρατηρητής αναφέρει κατά λέξη:

ΤΙ ΣΥΝΕΒΗ ΟΤΑΝ ΞΑΝΑΫΠΕΔΟΥΛΩΣΑΝ ΤΟ ΑΪΔΙΝΙ

«Το Αϊδίνι κατελήφθη υπό του Ελληνικού στρατού την 14ην Μαΐου του 1919. Από της 2ας Μαΐου -οπότε εγένετο η κατάληψις της Σμύρνης υπό του Ελληνικού στρατού- μέχρι της 14ης του ίδιου μηνός, οπότε συνετελέσθη ή κατάληψις υπό του Ελληνικού στρατού, ο Χριστιανικός πληθυσμός της πόλεως διήλθεν ημέρας φρικώδους αγωνίας, διότι οι τότε κομιτατικοί, και ήδη κεμαλικοί, Τούρκοι απεσφράγισαν και ήνοιξαν τας αποθήκας, τας περιεχούσας όπλα και πολεμεφόδια και εσφραγισμένας υπό των Άγγλων, των απεσταλμένων προς εφαρμογήν των όρων της ανακωχής, διεμοίρασαν ταύτα εις τον όχλον, αφήκαν τους κακούργους να δραπετεύσωσιν εκ των φυλακών, ενέσπειραν τον πανικόν και εκήρυξαν ως καθεστώς την αναρχίαν. Την 14ην Μαΐου επί τέλους τα πράγματα διά της εισόδου του Ελληνικού στρατού αποκατεστάθησαν και ο Χριστιανικός κόσμος εώρτασε την ελευθερίαν του.
Η ευτυχία του όμως δεν διήρκεσεν επί πολύ. Την 16ην Ιουνίου 1919, ανα-γκασθέντος του Ελληνικού στρατού διά στρατηγικούς λόγους να υποχωρήση και εγκατάλειψη την πόλιν, επανήλθαν οι Τούρκοι εις αυτήν. Παρέμειναν πέντε ημέρας, διότι την 21ην Ιουνίου ο Ελληνικός στρατός ανεκατέλαβε τας κενωθείσας περιφερείας. Κατά το πενθήμερον τούτο χρονικόν διάστημα καθ’ ο παρέμειναν οι Τούρκοι εις το Αϊδίνιον, ιδού τι έκαμον:

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΑΘ’ ΟΜΑΔΑΣ

Όταν ο Τουρκικός στρατός εισήλθεν εις την πόλιν εχωρίσθη καθ’ ομάδας και ετράπη εις τας διαφόρους συνοικίας. Εκεί εισήρχετο βία εις τας οικίας, ελεηλάτει αυτάς, και κατόπιν έθετε πυρ. Τους συνηθροισμένους εντός των οικιών τούτων Χριστιανούς εφόνευε, τας νεάνιδας απήγεν εις τα βουνά και τας χαράδρας, όπου τα πτώματα αυτών ανευρίσκοντο κατόπιν φρικωδώς κακοποιημένα, εκ των ασελγών επιθέσεων των Τούρκων.
Είναι αδύνατον να περιγραφούν τα όργια, τα όποια διεπράχθησαν υπό των Τούρκων κατά την πενθήμερον αυτών διαμονήν εν Αϊδινίο εις βάρος των Χριστιανών. Εις όλας τας εκκλησίας και εις όλα τα κέντρα και εις όλας τας οικίας όπου ήσαν συνηθροισμένοι οι Χριστιανοί, εις όλους τους δρόμους και εις αυτά τα σπήλαια και τας χαράδρας εν γένει, όπου εύρισκον Χριστιανούς, τους συνελάμβανον, τους αφήρουν παν ό,τι είχον πολύτιμον εις χρήμα και εις κοσμήματα, τους εξώρυσσον τους οφθαλμούς, τους απέκοπτον τα ώτα και τας ρίνας, και εις το τέλος τους εφόνευον. Οι άνδρες εληστεύοντο και εφονεύοντο πρώτοι, ακολούθως δε αι γυναίκες, αφοί προηγουμένως οι σφαγείς εκορέννυον επ’ αυτών τας κτηνώδεις των ορμάς.

ΕΙΣ ΤΗΝ ΣΥΝΟΙΚΙΑΝ ΚΕΠΕΖΙ

Τα πλέον φρικώδη των βασανιστηρίων υπέστησαν οι κατοικούντες εις την συνοικίαν Κέπεζι, διότι μη έχοντες γνώσιν λόγω του ό,τι ήσαν κεκλεισμένοι εντός των οικιών των τι συνέβαινεν έξω, εξηκολούθουν να παραμένουν χωρίς να καταβάλουν και την ελαχίστην προσπάθειαν διασώσεώς των. Ούτω, εν τη συνοικία ταύτη, κατεσφάγησαν αμέσως υπό τας τραγικωτέρας συνθήκας, και τα πτώματα αυτών ανευρέθησαν εις τους δρόμους άμα τη εισόδω του Ελληνικού στρατού, πλην των άλλων, ο ιερεύς του ναού Άγιος Χαράλαμπος γέρων ΙΙαρθένιος και η καλογραία του ναού, επί της οποίας, προς αίσχος του πολιτισμού είχον οι βάρβαροι παρά φύσιν ασελγήσει.
Εκ του πυρός, το οποίον έθετον οι Τούρκοι, ήρξαντο πυρκαϊαί εις τα διάφορα σημεία της πόλεως, αίτινες συνετέλεσαν εις το να επιτείνουν την σύγχυσιν, τας φωνάς και τον πανικόν.

Άπασαι αι χριστιανικοί οικίαι απετεφρώθησαν.
Άπασαι αι εκκλησίαι.
Άπαντα τα σχολεία.
Άπαντα τα νοσοκομεία.
Η Ελληνική Λέσχη.
Η Μητρόπολις.


Εν γένει άπαντα τα Δημόσια κτίρια της Ελληνικής, Αρμενικής και Καθολικής Κοινότητος ΑΠΕΤΕΦΡΩΘΗΣΑΝ, ΜΗ ΣΩΖΟΜΕΝΩΝ ΣΗΜΕΡΟΝ ΟΥΔΕ ΤΩΝ ΕΡΕΙΠΙΩΝ ΤΩΝ.
Άπασαι αι οικίαι και τα καταστήματα τα Χριστιανικά ελεηλατήθησαν, τα δε λεηλατηθέντα δι’ άναριθμήτων καμήλων και άλλων φορτηγών ζώων μετεφέρθησαν εις το εσωτερικόν. Όσα δεν ηδύναντο να μεταφέρωσιν αμέσως, εναποθήκευαν μέχρι της επιστροφής των φορτηγών ζώων εις την μεγάλην αίθουσαν του Ελληνικού σχολείου, το οποίον κατόπιν επυρπόλησαν μετά των εν αυτώ.

Η ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΙΣ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ

Προ της δημιουργηθείσης τοιαύτης κολάσεως οι Χριστιανοί έντρομοι κατέφευγον άλλοι μεν εις την γαλλικήν σχολήν, άλλοι εις την Μητρόπολιν, άλλοι εις τον ναόν του Αγίου Γεωργίου και άλλοι εις την οικίαν του Σταύρου Σουγιολτζόγλου. Οι Τούρκοι επέπεσαν κατά πρώτον εναντίον της Χριστιανικής Μητροπόλεως και του ναού του Αγίου Γεωργίου τους οποίους πυρπόλησαν. Όταν δε οι εντός αυτών Χριστιανοί, κινδυνεύοντες να αποθάνωσιν εξ ασφυξίας απεπειράθησαν να εξέλθωσιν, οι Τούρκοι επέπεσαν κατ’ αυτών και διά μαχαιρών τους κατέσφαξαν συγχρόνως ήρξατο το ανθρωποκυνήγιον εις τας οδούς.
Αι ορδαί των ζεημπέκων επέπιπτον με τας μαχαίρας κατά των αλλοφρόνων θυμάτων της ατυχούς πόλεως, τα όποια με τας τραγικάς των φωνάς, μέσω του καπνού και των φλογών της καιομένης πόλεως, προσέδιδον φρικώδη όψιν εις το θέαμα του ολέθρου, τον οποίον η βαρβαρότης εξαπέλυσε κατά της Χριστιανικής πόλεως».

Ο ΤΡΑΓΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΔΟΣΙΑ

Οι φωνές ήταν πολλές. Αλλά ποιος ακούει τις τίμιες φωνές της Ανθρωπιάς και της Δικ