Με μια ιδιαίτερα πολυτελή και σπάνια συλλεκτική έκδοση, γιορτάζουμε τα δύο χιλιάδες χρόνια άπ' όταν οι πρώτοι Έλληνες πάτησαν το πόδι τους ως άποικοι στα χώματα της Ιωνίας ή καθ' ημάς Ανατολής. Της δικής μας Μικράς Ασίας.

Ένα ονειρικό ταξίδι στις χώρες των Ελλήνων που η μοίρα τους έταξε τον πρώτιστο ρόλο, να φωτίσουν μς τον πολιτισμό τους, τον έως τότε, βυθισμένο στο σκοτάδι κόσμο.

Το Αρχείο Ελληνικών Γραμμάτων παρεχώρισε αφιλοκερδώς στις εκδόσεις Μένανδρος μία σειρά σπάνιων γκραβουρών, στις οποίες οι περιηγητλες του 17ου, 18ου και 19ου αιώνα είχαν αποτυπώσει τις πόλεις που γεννήθηκε και ήκμασε ο Ελληνικός πολιτισμός. Η έκδοση μιας πανέμορφης πολυτελούς κασετίνας που περιέχει την συλλογή των σπανιων αυτών χαρακτικών από τις πόλεις της Ιωνίας σε ομοιοτυπικά αντίγραφα, είναι το αποτέλεσμα μιας κοποιώδους πολλών και εξαίρετων ειδικών στην αξιοποίηση αυτού του πρωτότυπου ιστορικού αρχειακού υλικού.

Μιλώντας για την Ιωνία, δεν βρίσκουμε χρόνο για μοιρολόγια και κοπετούς. Προτιμούμε να ανακαλύπτουμε την ιστορία της Ιστορίας, μιλάμε για την γέννηση του πολιτισμού, την συνειδητοποίηση του ανθρώπου για την μεγάλη του εσωτερική αποστολη, και αναλύουμε το "αρετή, μέτρον άριστον".

Στα Ελληνικά ερείπια της καταριμαγμένης πλέον Ιωνίας θα βρίσκουμε για πάντα, για όσους αιώνες και χιλιετίες κι αν περάσουν, τα διαμάντια και τα ψείγματα του χρυσού, που είναι οι μεγάλες στιγμές του ανθρώπου.

Οι εκδόσεις Μένανδρος που τα τελευταία χρόνια πρωτοστατούν στις σημαντικότερες έως και μνημειώδεις εκδόσεις των μεγαλύτερων μουσείων της χώρας μας, συμπεριέλαβαν για πολλοστή φορά στις εκδόσεις τους έγγραφα ιστορικά κειμήλεια του Αρχείου Ελληνικών Γραμμάτων δίνοντάς μας το μεγάλο προνόμιο - ευκαιρία να συμβάλουμε στην ιστορική μνήμη με σπουδαία ιστορικά έργα.

Στα ιερά χώματα της Ιωνίας

Η ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Οδοιπορία ψυχής

Ντέμπορα Λεβιθοπούλου
Δημοσιογράφος – Δημοσιολόγος

Όταν ένας λαός, ακόμη και μεγάλος, ισχυρός, χάνεται από τον χάρτη της ιστορίας, ταυτόχρονα αφανίζεται μαζί του και ο πολιτισμός του. Πολλά τα σχετικά παραδείγματα στην πολυτάραχη οδοιπορία του ανθρώπου. Φυλές ολόκληρες, λαοί που κυριάρχησαν, όχι μόνο με το σπαθί, χάθηκαν και ούτε ίχνος δεν έμεινε από το πέρασμά τους.

Οι Έλληνες είναι οι μόνοι, ως λαός, φυλή και γένος, που αφανίστηκαν, καθώς θάφτηκαν ζωντανοί, επί τετρακόσια χρόνια, μέσα στο πιο βαθύ σκοτάδι της πιο ανελέητης σκλαβιάς. Ο πολιτισμός τους, όμως, δεν αφανίστηκε, αλλά συνέχισε να υπάρχει μεγάλος, σπουδαίος και απαράμιλλος. Ο ελληνικός πολιτισμός όχι απλώς επέζησε «απουσία των Ελλήνων», αλλά έλαμψε, δέσποσε, εξαπλώθηκε, κυριάρχησε και χάρισε το πρώτο πνευματικό φως στην Ευρώπη, βγάζοντάς την οριστικά από το πνευματικό σκοτάδι. Κι αυτός ο πολιτισμός έγινε αιτία και αφορμή της μεγάλης ανάστασης του γένους, διατηρώντας τους Έλληνες και στρατολογώντας τους φιλέλληνες, μέχρις ότου γλυκοχάραξε το πρώτο της ελευθερίας φως.

Αυτός ο πολιτισμός, που διέσωσε τον ίδιο τον λαό που τον δημιούργησε και σκόρπισε το ανέσπερο φως στην Οικουμένη, γεννήθηκε στα ιερά χώματα της Ιωνίας, όπου εμείς επιστρέφουμε, ως ταπεινοί προσκυνητές, με μια οδοιπορία ψυχής. Ιωνία, μάνα μου αιωνία! Εδώ, σε αυτά τα αρχαία ερείπια, φύτρωσαν, άνθισαν και ευωδίασαν τα αμάραντα άνθη του πνεύματος. Σμύρνη, Πέργαμος, Μίλητος, Φώκαια, Προύσα, Έφεσος, Αϊδίνι, Πισιδία, Ταρσός, Λαοδικεία, Φιλαδέλφεια… κάθε πόλη και ένας αιώνιος φάρος του πνεύματος και του μέγιστου ανθρώπινου πολιτισμού.

Αυτές οι ιερές πόλεις χάθηκαν απ’ το μαχαίρι του πιο βάρβαρου κατακτητή. Ο πολιτισμός τους όμως, ελληνογενής και ελληνογόνος, αποτελεί έως και σήμερα τον σοφότερο λόγιο, τον μεγαλύτερο διανοητή, τον κάλλιστο φιλόσοφο, διδάσκαλο, τον πλέον θεόπνευστο εκφραστή της τέχνης όλων των εποχών.

Με συγκίνηση και δέος παρουσιάζουμε μια σειρά από παλαιές γκραβούρες του 18ου και του 19ου αιώνα, με θέμα τα ιερά χώματα της Ιωνίας, όλες σπάνιες, κάποιες μάλιστα δυσεύρετες ακόμα και για τα Ιστορικά Αρχεία. Θεωρούμε περιττό να αναλύσουμε τη μεγάλη σημασία που έχουν οι γκραβούρες όχι μόνο ως έργα τέχνης, αλλά ως πληροφορία της εικόνας, αφού για αρκετούς αιώνες αποτέλεσαν τη μόνη αποτύπωση τοπίων, μνημείων, προσώπων, αποτελώντας την τέλεια «φωτογραφία» πριν την εφεύρεση της φωτογραφίας.

Οι γκραβούρες, με την τεχνική μέθοδο της ξυλογραφίας, της χαλκογραφίας ή ατσαλογραφίας και της λιθογραφίας, ειδικά για την ιστορία της Μεγάλης Ελλάδας είναι μια εξαιρετικά πολύτιμη πηγή ζωντανών ιστορικών πληροφοριών, «βλέποντας» πολλές φορές και σημαντικές λεπτομέρειες, που μπορεί να διαφεύγουν ακόμα και του φωτογραφικού φακού.

Η επιλογή των γκραβουρών στην παρούσα συλλεκτική έκδοση μόνο τυχαία δεν είναι. Έγινε με βάση τα ιστορικά, αισθητικά, αρχειακά και άλλα κριτήρια, ώστε το αποτέλεσμα να είναι ιδιαιτέρως εξέχον. Ανθολογήθηκαν οι αυθεντικές γκραβούρες από τον πιο όμορφο ανθώνα της ιστορίας, από τα ιερά χώματα της Ιωνίας, με νόστο και λογισμό.

Κι άραγε… εδώ είναι το τέλος της ιστορίας;
Όχι! Η ιστορία δεν τελειώνει ποτέ.
Η ιστορία, πάντα, μόλις αρχίζει!

Η ΣΜΥΡΝΗ ΑΚΟΜΑ ΚΑΙΓΕΤΑΙ

Δήμος Λεβιθόπουλος

Σμύρνη μου μάνα πρώτη μου,
πάνε καιροί, μαύροι καιροί
αμέτρητα πάν’ χρόνια
το αίμα σου το ιερό, αιώνων νάμα ελληνικό
π’ αχόρταγα ξεδίψασαν των θυρεών θεριά και όρνια
κι απόγινε όλη σου η ομορφιά η ζηλευτή σου λάμψη
ό,τι η φωτιά δεν μπορεί πιότερο να κάψει
πόνος, θρήνος, συμφορά, καΐδια μαύρη στάχτη
σ’ ένα κόσμο τόσο σκοτεινό,
είναι αλήθεια πιο θανατερό;
«φίλου» συμφέρον δολερό ή βάρβαρου εχθρού το άχτι;

Σμύρνη μου μάνα πρώτη μου,
οι «φίλοι» σε ξεπούλησαν σε ελεεινό παζάρι
Άγγλοι, Γάλλοι σε παίξαν με της ατιμίας το ζάρι
σφάζ’ η προδοσία πιότερο και από του Τούρκου το στυγερό χατζάρι
αλί μου μάνα Σμύρνη μου, αλύτρωτος είμαι και εγώ του δέντρου βλαστάρι
πια αλλάξαν τα σκλαβοπάζαρα μα ίδιο μένει το παζάρι
να δες! των θυρεών θεριά που μου ορμούν τα ίδια εκείνα όρνια
ευχή ή κατάρα κουβαλώ, αιώνια, τόσα χρόνια
σκλαβωμένος, να ζω λεύτερα! λεύτερος, μες την καταφρόνια

Σμύρνη μου μάνα πρώτη μου,
τ’ αρχιπέλαγους, πρωτοκυρά ιερή της Ιωνίας γη
άκου μέσ’ στου τάφου σου την άχραντη σιγή
με χέρι Θεού έχει γραφτεί και άνθρωπος δεν το σβένει
ό,τι σκοτώνει ο εχθρός, της Ελλάδας ο Θεός το ανασταίνει
το λέει και της μοίρας σου ο προαιώνιος ρους
το τραγουδά ο Ρήγας της ψυχής μας, «πάλι με χρόνια με καιρούς»
φτάνει μην τα ’βρουν λογική και τρέλα σ’ αυτή τη χώρα
κι ώρα κάθε λυτρωμού είναι η κάθε ώρα.

ΑΛΗΣΜΟΝΗΤΕΣ ΚΟΙΤΙΔΕΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
ΕΚΔΟΤΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙ ΠΟΤΕ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ